Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcımız ve EPİAŞ Yönetim Kurulu Başkanımız Sayın Abdullah Tancan BloombergHT Fokus programına konuk oldu. Doğal gazın vadeli ticaretine imkân sağlayacak olan Vadeli Doğal Gaz Piyasası (VGP) ile enerji piyasası konusunda değerlendirmelerde bulundu.

“Elektrik fiyatlarının belirlenmesindeki temel bileşenlerden birincisi elektriğin üretilmesinin maliyetidir”

Elektrik fiyatlarının nasıl oluştuğunu özetleyerek sözlerine başlayan Tancan “Elektrik fiyatlarının iki temel fiyat bileşeni var. Bunlardan birincisi elektriğin üretilmesinin maliyeti. Bu maliyet elektrik üretim santrali kurmak için yapılan yatırımlardan, bu santrali işletmek veya bu santralde elektrik üretmekle alakalı kaynak kullanılıyorsa, kaynak maliyeti ile ilgili maliyetlerden oluşuyor.” dedi. Ülkemizde kullanmakta olduğumuz elektrik enerjisinin % 80’ine yakınının özel şirketler, % 20’si civarında da kamu tarafından üretildiğini vurgulayan Tancan, elektrik fiyatının temel bileşenlerinden diğeri için “Bir de santrallerde üretilen elektriğin yaklaşık 47 milyon nihai kullanıcıya ulaştırılması için yapılması gereken; gerek iletim şebekesi gerek dağıtım şebekesi yatırımları var. Bir de yapılmış olan bu şebekelerin de işletilmesi söz konusu.” ifadelerini kullandı. Tancan “Yıllık bazda bakıldığında bahsi geçen şebekelere yapılan 48 milyar TL’ye yakın yatırım ile işletme maliyetinin de bir maliyet olarak karşımıza çıktığını görüyoruz.” dedi.

“Tüketim grubunun %40’ı serbest olmayan tüketicilerden ve % 60’ı ise serbest ortamda tedarikçisini seçen müşterilerden oluşuyor”

Serbest tüketiciler ile serbest olmayan tüketiciler hakkında bilgi veren Tancan “Yıllık tüketimi 1.200 kWh, aylık yaklaşık 92 TL’lik elektrik faturasına tekabül eden bir tüketim değerine sahip olan serbest tüketiciler ve tüketim miktarı bu miktarın altında olan serbest olmayan tüketiciler var. Serbest olmayan tüketiciler elektriği bölgesinde bulunan görevli tedarik şirketlerinden almak zorundalar. Tüketim miktarı bu miktarın üzerinde olan serbest tüketiciler ise bölgesindeki görevli tedarik şirketi dışındaki tedarik şirketlerinden de elektrik alabilirler. Bizim düzenlenmiş tarife dediğimiz, EPDK tarafından az önce bahsettiğim maliyetler dikkate alınarak hesaplanan ve her üç ayda bir açıklanan tarifeler ise serbest tüketici hakkını kullanmayan müşteriler için açıklanan tarifeler.” dedi. Tancan, toplam tüketime bakıldığında tüketim grubunun %40’ının serbest olmayan tüketicilerden ve % 60’ının ise serbest ortamda tedarikçisini seçen müşterilerden oluştuğunu söyledi ve serbest olmayan tüketicilerin maliyet artışlarından anlık olarak etkilendiklerini belirtti.

“Vadeli Doğal Gaz Piyasası ile piyasada daha öngörülebilir bir ortam oluşacak”

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’na (VGP) ilişkin değerlendirmelerde bulunan Tancan “Enerjiyi tüketen, gerek elektriği gerek doğal gazı kullanarak herhangi bir ürün üreten özellikle sanayicilerimiz veya diğer sektördeki müşterilerimiz doğal olarak kullandıkları ürünün de fiyatını öngörebilmek isterler. Fiyatların öngörülebilir olması onların da kendi fiyatlarını belirleme konusunda daha rahat hissetmelerini temin ediyor. 1 Haziran’da elektrik alanında vadeli piyasaları EPİAŞ olarak piyasamızın kullanımına açmıştık, 1 Ekim itibarıyla da doğal gaz piyasasındaki vadeli ürün satışına geçmiş olacağız.” dedi.   Vadeli Elektrik Piyasası (VGP) ile Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nın birbirini tamamlayan, destekleyen piyasalar olduklarını vurgulayan Tancan “Ülkemizde kullanılan doğal gazın yaklaşık üçte biri zaten elektrik üretim sektöründe, üçte biri de sanayi sektöründe, diğer üçte biri de konutta kullanılıyor. Dolayısıyla 1 Ekim’de başlayacak olan Vadeli Doğal Gaz Piyasası ile gerek sanayicilerimiz gerek doğal gaz kullanmak suretiyle elektriği üreten üreticilerimiz, daha öngörülebilir bir ortam bulmuş olacaklar.” dedi. Piyasaların etkisinin, 1 Ekim’de piyasa açıldığında birdenbire kendisini hissettirmeyeceğini söyleyen Tancan “İşlem hacmi, işlem miktarı arttıkça doğal gazı kullananlar, zamanla fiyatları daha öngörülebilir olduğunu hissedecekler.” dedi.

“Vadeli Doğal Gaz Piyasasını, 1 Ekim’de gerçek ortamda açacağız.”

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nın detaylarına ilişkin bilgi veren Tancan “VGP’de piyasa katılımcılarımız, takip eden 12 ayın her ayı için, takip eden 12 aydaki dört çeyrek için veya yılın tamamı için doğal gazı vadeli olarak alıp satabilecekler. Dolayısıyla ileride oluşacak fiyatlar, ileri tarihte alımı satımı yapılan gaz fiyatları bir referans teşkil edecek, ışık tutacak.”dedi. Tancan VGP ile birlikte doğal gazla elektrik üreten ve fabrikasında doğal gaz kullanmak suretiyle ürün üreten sanayicilerimize ışık tutulmuş olacağını, onların gelecekle ilgili tahminlerini güçlendirmelerine katkı sunulacağını belirtti.

Tancan, 2021 yılı içerisinde EPİAŞ bünyesinde açılan piyasalar hakkında “1 Haziran’da Vadeli Elektrik Piyasası ve Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Sistemi ve Organize YEK-G Piyasası’nı devreye almıştık. Şimdi de bir aydır da sanal olarak çalıştırdığımız, testlerini yaptığımız, denemeleri yaptığımız, bir aksaklık var mı diye test ettiğimiz Vadeli Doğal Gaz Piyasasını da 1 Ekim’de gerçek ortamda açacağız.” şeklinde değerlendirmelerde bulundu.

“Hedefimiz inşallah 2023 yılı içerisinde doğal gaz depolama kapasitesini yaklaşık 11 milyar metreküpe çıkarmak.”

Ülkemizin doğal gaz depolama kapasitesi hakkında Tancan “Doğal gaz depolama çok önemli çünkü doğal gaz kullanımı aylara göre değişiklik arz ediyor. Bilindiği üzere en çok da kış aylarında doğal gaz kullanımı artıyor. Dolayısıyla doğal gazı kışın yeterli ve kesintisiz bir şekilde kullanabilmek için depolama kapasitelerimizin de ona göre yeterli olması lazım. Herhangi bir doğal gaz arzında sıkıntı yaşandığı durumda yazın depoladığınız kaynaklardan doğal gaz temin edebilmeniz lazım.” dedi. Bu konuda ise hâlihazırda Silivri ve Tuzgölü’nde depolama tesislerimizin olduğunu ve ayrıca da iki tane de FSRU ve LNG terminallerimizin olduğunu söyleyen Tancan “Bunların tamamını topladığımızda 4,56 milyar metreküp doğal gaz depolama kapasitesine sahibiz. Tabi bunu yeterli görmüyoruz. Toplam gaz tüketimimizin en az % 20’sini karşılayacak kadar bir depolamamızın olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu yönde özellikle Tuzgölü’nde yatırımlarımız devam ediyor. Hedefimiz inşallah 2023 yılı içerisinde bu kapasiteyi yaklaşık 11 milyar metreküpe çıkarmak.” dedi.

Tancan ülkemizdeki elektrik tüketimine ilişkin “Pandeminin başladığı 2020 yılı Mart-Nisan-Mayıs aylarında elektrik ve doğal gaz tüketiminde ciddi oranlarda düşüşler yaşandı. Elektrikte % 15’lere, doğal gazda % 25’lere varan tüketim düşüşleri yaşandı ama Haziran ayından itibaren bu azalma trendi özellikle de kısıtlamaların kaldırılmasıyla birlikte tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tekrar elektrik ve doğal gaz tüketiminde çok ciddi bir artış başladı.” dedi. 2019 ve 2020 yılı arasında kümülatifte az bir fark olduğunu belirten Tancan “2021 yılında özellikle yazın, 60 yılın en sıcak yazlarından birisi olmasını da dikkate aldığımızda çok ciddi bir gaz ve elektrik tüketiminde artış gerçekleşti. Mukayese olması açısından rakamları söyleyecek olursak, 2020 yılının ilk sekiz ayında 200,2 milyar kWh elektrik tükettik, kullandık, 2021 yılının ilk sekiz ayında 219,9 milyar kWh kullandık. Bu yaklaşık kümülatif % 10’luk bir tüketimde artışa tekabül ediyor. Tahminimizde 2020 yılına göre 2021 yılı sonunu %9 ile % 10’luk bir artışla kapatma ihtimalimiz görünüyor.”dedi.